کرونا در آب و فاضلاب
شرکت کنترل سازان فرایند
گردآوری : راضیه استکی
پاتوژن مسئول COVID-19 ، کروناویروس از خانواده کروناویروس ها می باشد.
در پاسخ به انتشار رو به رشد کرونا ، سازمان بهداشت جهانی رهنمودهای فنی مختلفی را در خصوص موضوعات خاص منتشر نموده است که شامل پیشگیری و کنترل عفونت می باشد. تأمین آب سالم و شرایط بهداشتی نقش اساسی در حفاظت از سلامت انسان طی شیوع بیماری های عفونی خصوصا COVID-19 دارد. استفاده خوب و مداوم از بهسازی، بهداشت آب و مدیریت پسماند ، به جلوگیری از انتقال انسان به انسان در جوامع ، خانه ها ، مدارس ، بازارها و مراکز بهداشتی درمانی کمک بیشتری می کند.
مهمترین اطلاعات در خصوص آب، بهسازی و بهداشت مرتبط با ویروس کرونا به قرار زیر می باشد:
- بهداشت مکرر و مناسب دست ها یکی از مهمترین اقدامات پیشگیری از بیماری کرونا می باشد.
- از آنجایی که گندزدایی با کلر به خوبی ویروس COVID-19 را از بین می برد. لذا استفاده از رهنمودهای موجود سازمان بهداشت جهانی برای مدیریت و بهداشت آب شرب کافی خواهد بود.
انتقال کروناویروس COVID-19
دو مسیر اصلی برای انتقال کرونا ویروس وجود دارد که عبارتند از تنفسی و تماس.
قطرات تنفسی زمانی ایجاد می شود که فرد آلوده سرفه و یا عطسه می کند . لذا افرادی که در تماس مستقیم و نزدیک با افراد آلوده هستند در خطر بالای قرار دارند.
قطرات حاوی ویروس می تواند روی سطوح قرار بگیرد . لذا خود این سطوح می تواند به عنوان منبع انتقال برای سایر افراد سالم عمل کند.
به نظر می رسد خطر ابتلا به COVID-19 از مدفوع یک فرد آلوده کم است. با این وجود برخی از شواهد نشان می دهد که کرونا ویروس ممکن است باعث عفونت روده شود و در مدفوع فرد آلوده وجود داشته باشد.
تقریبا 2 – 10 درصد از موارد مبتلا به COVID-19 دارای اسهال بوده اند و در دو مطالعه گزارش شده که در مبتلایان به COVID-19 در مدفوعشان ویروس شناسایی شده است. همچنین تا کنون موردی از انتقال ویروس از طریق مدفوعی-دهانی گزارش نشده است.
اگرچه احتمال ماندگاری ویروس سارس در آب آشامیدنی وجود دارد. اما هیچ مدرک و شواهد موجود مبنی بر وجود ویروس های خانواده کروناویروس انسانی در منابع آب سطحی یا زیرزمینی و یا انتقال از طریق آب آشامیدنی آلوده وجود ندارد.
ویروس سارس یک ویروس پوشش دار می باشد که غشای خارجی آن شکننده و حساس می باشد. معمولا ویروس های پوشش دار در محیط پایدار نبوده و نسبت به اکسید کننده همچون کلر بسیار حساس می باشند. این ویروس ها نسبت به ویروس های بدون پوشش قابل انتقال توسط آب همچون آدنا ویروس، نروویروس، روتا ویروس و هپاتیت آ خیلی سریعتر از بین می روند. یک مطالعه نیز نشان داده که کرونا ویروس های انسانی فقط دو روز در آب لوله کشی شده فاقد کلر و دمای 20 درجه بالا و پائین، نور خورشید و گندزداهای معمول زنده می ماند. عواملی همچون حرارت تسریع مرگ ویروس می گردد.
زمان ماندگاری ویروس کرونا
مطالعات مروری اخیر نشان داده که کرونا ویروس ها روی سطوح به مدت 2 ساعت الی 9 روز زنده می ماند که بستگی به فاکتورهای متعددی همچون نوع سطح ، دما ، رطوبت نسبی و گونه خاص ویروس دارد . همچنین بررسی های اخیر نشان داده که غیرفعال سازی موثر این نوع ویروس ها با استفاده از ضد عفونی کننده های رایج مانند اتانول 70 ٪ در مدت زمان 1 دقیقه نیز حاصل می گردد .
ایمن نگهداشتن تدارکات آبرسانی
تاکنون حضور ویروس سارس در آب قابل شرب مشاهده نشده است . بر اساس مستندات اخیر نیز احتمال خطر آن نیز در تاسیسات آبرسانی پائین بوده است. با این وجود مطالعات آزمایشگاهی در خصوص کرونا ویروس ها در محیط های کنترل شده نشان داده که در آبهای آلوده شده به مدفوع ، ویروس به صورت فعال و قابل بیماری زایی به مدت روزها و هفته ها باقی می ماند.
لذا برخی اقدامات از جمله حفاظت از منابع آب ، تصفیه آب و ذخیره مناسب و ایمن آب تصفیه شده خصوصا نگهداری در ظرف تمیز و دربسته ، ایمنی و امنیت آب شرب را افزایش می دهد . نکته دیگر که حائز اهمیت است این است که سیستم های تصفیه متداول و متمرکز که شامل فیلتراسیون و گندزدایی باشد به خوبی ویروس را از بین می برد.
گندزدایی از ویروس کرونا
سایر کروناویروس های انسانی نیز به گندزدایی با کلر و نور ماوراء بنفش نیز حساس هستند. چرا که جزو ویروس های پوشش دار بوده و دارای غشای لیپیدی می باشند. بنابراین با کلر زنی به خوبی غیرفعال می شوند.
در مقابل ویروس های همچون کوکساکی ویروس ها که دارای غشای پروتئینی هستند نسب به گندزدایی مقاومند.
با این وجود جهت مقابله با خطرات احتمالی این گونه ویروس ها و انجام گندزدایی موثر لازم است که غلظت کلر باقیمانده آزاد بعد از حداقل 30 دقیقه زمان تماس و pH آب کمتر از 8 بیشتر مساوی 5/0 میلی گرم در لیتر باشد.
مدیریت بدون خطر فاضلاب و زائدات مدفوعی
تاکنون مدرکی بر انتقال ویروس و آلودگی افراد از طریق سیستم های فاضلاب با و بدون تصفیه فاضلاب گزارش نشده است همچنین مدرکی بر آلوده شدن کارگران تصفیه خانه با ویروس سارس که از سال 2003شیوع پیدا کرده گزارش نشده است. یکی از بهترین روش های تصفیه فاضلاب برای این نوع ویروس ها برکه اکسیداسیون یا لاگون اکسیداسیون می باشد چرا که زمان ماند سلولی بالا در حدود 20 و بالاتر از 20 روز دارد. همچنین گندزدایی فاضلاب تصفیه شده نیز نقش موثری در حذف ویروس دارد. با این وجود انجام برخی اقدامات پیشگیرانه از جمله پوشیدن لباس های محافظ، دستکش ، چکمه ، عینک ، محافظ صورت ، ماسک، شستن مکرر دست و صورت و عدم زدن دست نشسته به صورت، چشم ، بینی و دهان در کاهش ابتلا به ویروس بسیار مهم و حیاتی می باشد.
مراکز مراقبت بهداشتی
جهت حفاظت از پرسنل و بیماران توجه به اقدامات بهداشتی و بهسازی لازم و ضروری می باشد . از جمله موارد مهم می توان به :
- مدیریت ایمن و سالم فضولات بدن شامل نگهداری مجزای مدفوع و ادرار جهت جلوگیری از تماس انسان و تصفیه و دفع ایمن و سالم در محیط می باشد .
- بهداشت مکرر دست با استفاده از روش ها و تکنیک های مناسب
- تمیزسازی و گندزدایی
- مدیریت ایمن پسماند حاصل از بخش های مراقبت سلامت.
- همچنین باید توجه داشت که توالت و سرویس های بهداشتی مجزا برای افرداد مشکوک و مبتلا به بیماری وجود داشته باشد.
اقدامات بهداشت دست
بهداشت دست یکی از مهمترین مسائل در بیماری کرونا می باشد.
تمیز نمودن دست با آب و صابون و یا الکل کاری الزامی است خصوصا برای شرایطی که با یکی از 5 مورد زیر روبرو شوید:
- قبل از تماس با بیمار
- قبل از هرگونه اقدام از جمله جابجایی مریض، چک نمودن مریض، تمیز سازی و ضدعفونی کردن
- بعد از قرار گرفتن در معرض مایعات بدن
- بعد از تماس با بیمار
- بعد از تماس با محیط بیمار
- راهنمای شستشوی دست ها برای جلوگیری از کرونا
چنانچه دست چرک باشد لازم است با آب و صابون به مدت 40 تا 60 ثانیه با روش مناسب و اصولی شسته شود.
در حالت هایی همچون استفاده یا پوشیدن وسایل حفاظتی ، برداشتن وسایل حفاظتی ، تعویض دستکش ها ، بعد از تماس با هرگونه افراد مشکوک و مبتلا به ویروس و زائدات مربوط به آنها ، هرگونه ترشحات تنفسی ، قبل از خوردن ، بعد از توالت بهداشت دست ها شستن با آب و صابون و یا ضد عفونی با الکل اتانول 70% لازم و ضروری می باشد.
ضدعفونی بدون الکل و آب وصابون
چنانچه الکل و آب و صابون در دسترس نباشد استفاده از آب کلر دار با مقدار 5/0 درصد یا همان 500 میلی گرم در لیتر نیز می تواند به عنوان جایگزین استفاده شود اما باید توجه داشت که برای استفاده مکرر مناسب نیست چرا که باعث درماتیت یا ورم پوست می شود که خود می تواند خطر ابتلا به عفونت و آسم را افزایش می دهد.
بهداشت و لوله کشی
موارد مثبت و مشکوک به ویروس کووید 19 کرونا باید دارای توالت فرنگی و مستراح جداگانه باشند و نباید توسط سایر افراد سالم و مبتلا استفاده شوند . فلاش تانک توالت های فرنگی باید به درستی کار بکنند و در صورت امکان در زمان تخلیه در پوش توالت بسته باشد تا قطرات به اطراف پخش نشود . در صورت عدم وجود توالت های مجزا لازم است که توالت ها روزانه دوبار توسط یک نظافتچی آموزش دیده که مجهز به تجهیزات حفاظت فردی )روپوش بلند ، دستکش، چکمه ، ماسک و عینک یا محافظ صورت باشد شستشو و گندزدایی گردد.
همچنین توالت کارکنان مراقبت های بهداشتی باید جدای از بیماران باشد.
لوله های توالت و سرویس های بهداشتی باید فاقد نشتی بوده و سیستم تهویه آن به درستی کار کند تا از انتشار ویروس به سایر نقاط جلوگیری شود.
این مسئله برای آپارتمانهای مرتفع به مراتب اهمیت بیشتری به همراه دارد.
محل های فاقد شبکه جمع آوری فاضلاب
برای محل هایی که فاقد سیستم شبکه جمع آوری و تصفیه هستند و به نوعی از چاهک فاضلاب استفاده می کنند لازم است که حداقل یک و نیم متر فاصله عمودی بین کف چاهک و سطح آب زیرزمینی باشد و 30 متر فاصله افقی با چاه های سطحی آب فاصله داشته باشد . چنانچه محدویت فضا و مکان اجازه پیاده سازی موارد مذکور را ندهد باید فضولات و دفعیات بیمار در یک ظرف یا مخزن نفوذناپذیر جمع آوری و قبل از هرگونه جابجایی و دفع سطح ویروس با روش هایی خاص کاهش داد. در این مرحله لازم است که دو مخزن به صورت موازی استفاده شود تا هنگام تخلیه و یا پرشدن یک مخزن از مخزن دوم استفاده نمود.
توالت و جابجایی مدفوع
در صورت تماس مستقیم یا مشکوک با مدفوع بیماران کرونایی لازم است که بهداشت دست ها رعایت شود.
برخی بیماران توانایی رفتن به توالت را ندارند لذا لازم است که از لگن بیمار و یا پوشک برای آنها استفاده شود و مدفوع آنها در توالت مخصوص به خود آنها دفع شود. در این بخش پوشک نیز به عنوان پسماند عفونی و خطرناک در نظر گرفته می شود.
لگن بیمار نیز بعد از تخلیه فضولات با آب و دترجنت خنثی شسته شده و سپس با کلر 5/0 % یا همان 5000 میلی گرم در لیتر کلر گندزدایی و سپس آبکشی می شود.
عملیات تمیزسازی
رویکرد پاکسازی و گندزدایی در مراکز مراقبت سلامت باید به صورت مداوم و صحیح انجام گردد . تمامی لباس ها و ملافه و سطوحی که بیماران تحت مراقبت هستند به صورت مداوم و حداقل روزی یکبار تمیز و گندزدایی شود.
گندزداهای پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی عبارتند از:
الکل اتانول 70 % برای گندزدایی سطوح کوچک و تجهیزات مورد استفاده.
سپدیم هیپوکلریت با غلظت 5/0 % یا همان 5000 میلی گرم در لیتر یا ppm برای گندزدایی سطوح.
رفع آلودگی
در صورت آلوده شدن لباس پرسنل با فضولات و مواد ترشح شده از بدن بیمار ، بایستی بعد از برداشتن ترشحات و مواد زائد لباس ها را با ماشین لباس شویی و با آب گرم 60 تا 90 درجه سانتیگراد و مواد شوینده مناسب شستشو داد و به دنبال آن لباس ها را به مدت 30 دقیقه در محلول کلر با غلظت 05 / 0 % یا همان 500 میلی گرم در لیتر خیساند و سپس آبکشی و زیر نور آفتاب خشک نمود.
رفع آلودگی بدون ماشین لباسشویی
چنانجه ماشین لباسشویی در دسترس نبود باید ملافه و لباس ها را در یک ظرف استوانه ای فلزی حاوی آب داغ و شوینده که دارای همزن مکانیکی نیز باشد قرار داد و از همزدن با دست پرهیز شود. سپس آنها را به مدت 30دقیقه در محلول کلر با غلظت 5 % یا همان 500 ppm خیساند. سپس آبکشی و زیر نور آفتاب خشک نمود . در صورت استفاده از حوله یکبار مصرف برای برداشتن ترشحات از روی لباس ، حوله یک بار مصرف به عنوان پسماند عفونی خطرناک در نظر گرفته می شود و باید مراحل خاص خود را بگذراند و چنانچه حوله یکبار مصرف نباشد باید بعد از برداشتن ترشحات و ریختن آن در توالت مجددا مراحل شتشوی بالا با حوله تکرار شود .
سطح آلوده با ترشحات نیز با کلر 5/0 % یا همان 5000میلی گرم درلیتر یا ppm گندزدایی گردد.
مدیریت پسماند در مراکز مراقبت سلامت
تمامی پسماندهای تولید شده طی مراقبت از بیماران مبتلا به ویروس باید به صورت ایمن جمع آوری و در کیسه با ظروف خاص طراحی شده جمع آوری سپس تصفیه و دفع شوند . افرادی که با این گونه پسماند سروکار دارند حتما از تجهیزات حفاظت فردی همچون روپوش های بلند و آستین دار، چکمه، عینک، دستکش و ماسک استفاده نمایند.
منبع : مقاله سازمان بهداشت جهانی WHO
گندزدایی فاضلاب (waste water disinfection) مهم ترین مرحله از فرآیند غیر فعال سازی میکروارگانیسم های بیماری زا یا همان پاتوژن ها می باشد و به منظور جلوگیری از آلودگی منابع آب و خاک و همچنین بیماری های ناشی از آن، لازم است که پس از فرآیند تصفیه فاضلاب انجام شود.
فرآیند گندزدایی فاضلاب انواع مختلفی دارند. انتخاب نوع فرآیند به عواملی همچون امکانات فنی و اقتصادی، کیفیت فاضلاب و استاندارد خروجی مد نظر برای پساب تصفیه شده بستگی دارد. جهت خنثی سازی ویروس ها بهترین گندزدایی کلرزنی و مدت تماس استاندارد می باشد .
منبع : استاندارد مت کف 2014
بنا بر گزارش مرکز کنترل کیفی و پایش آب و فاضلاب شرکت آبفا استان اصفهان و با توجه به اینکه ویروس کرونا از طریق مجاری تنفسی، وارد بدن می شود، ورود آن به بدن از راه آب آشامیدنی کاملا منتفی است.
در پی شیوع ویروس کرونا و سهولت انتقال این بیماری ، نگرانی هایی مبنی بر امکان انتقال این ویروس از طریق آب آشامیدنی وجود دارد ، هیچ مشکلی در خصوص کیفیت آب نداریم ، زیرا آب پس از فرآیند تصفیه ، گندزدایی شده و کلر باقیمانده که به شبکه تزریق می شود ، پایداری عاری از آلودگی را ایجاد می کند.
با سالم نگه داشتن کیفیت آب تا نقطه مصرف برای مشترکان ، در خصوص نظارت های انجام شده بر فرآیند تصفیه ، شبکه بهداشت به عنوان دستگاه نظارتی میزان کلر باقی مانده استاندارد شبکه را با توجه به زمان، مکان و شرایط اعلام و تا میزان صددرصدی اطمینان سلامت و کیفیت آب را تضمین می کند.
آب و فاضلاب استان اصفهان در خصوص ممکن نبودن آلودگی آب شرب از طریق ویروس کرونا، تاکید کرد: بنا بر گزارش مرکز کنترل کیفی و پایش آب و فاضلاب شرکت آبفا استان اصفهان و با توجه به اینکه ویروس کرونا از طریق مجاری تنفسی و پوست زخم دار ، وارد بدن می شود ، ورود آن به بدن از راه آب آشامیدنی کاملا منتفی است.
در فرآیند تصفیه، وجود کلر به حد مجاز به عنوان ماده گندزدا، تمام باکتری ها و ویروس های آب را از بین می برد و در نتیجه احتمال آلودگی آب شرب با کرونا صفر است.
منبع: اطلاعیه شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان
اشکال نادر ویروس کرونا مانند مرس (MERS)، سارس (SARS) و ویروس کرونای جدید (COVID-19) می‌توانند تا حد مرگ ، خطرناک باشند . شیوع آخرین نوع از خانواده ویروس کرونا یعنی همان ویروس COVID-19 در دسامبر ۲۰۱۹ در ووهان چین آغاز گردید و تا به حال در بیش از ۴۰ کشور مختلف دنیا از جمله ایران ردیابی شده . شرایط اپیدمی این بیماری در کشور و افزایش مبتلایان و مرگ و میر آن باعث افزایش نگرانی‌ها اجتماعی در روزهای گذشته شده است. کرونا می‌تواند از راه‌های مختلفی وارد شود.
- کرونا ویروس جدید (COVID-19)، از لحاظ ابعاد، بزرگ و دارای یک لفاف بیرونی چربی است . ساختار آن مشابه با ساختار ویروس‌های سارس و مرس است . این ویروس در ابتدا از حیوانات به انسان منتقل شده و گمانه‌زنی‌ها اولین نقطه انتشار آن را بازار خرید و فروش حیوانات زنده در شهر ووهان از استان هوبی چین معرفی کرده‌اند . بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، مهمترین علائم درگیری با این ویروس در چین سردرد، سرفه، درد عضلات، تب و بی‌حالی و در نهایت تنگی نفس بوده و این ویروس می‌تواند سبب عفونت تنفسی خفیف (در حدود ۸۰ درصد از موارد) تا شدید (در حدود ۲۰ درصد از موارد) شود. ضمن اینکه بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی ، این ویروس در برخی از موارد سبب بیماری‌های گوارشی شده که با اسهال ، استفراغ و حالت تهوع همراه است و حتی در موارد نادر موجب عفونت روده شده است.
- مهمترین مسیر انتقال این ویروس تماس مستقیم با فرد بیمار است. وجود این ویروس در ترشحات تنفسی فرد بیمار (از یکی از طرق قطرات ترشح شده مستقیم و یا قطرات ترشح شده بر روی سطوح) دیگر راه مهم و اصلی انتقال این ویروس شناخته شده است.
- در برخی از تحقیقات و گزارش‌های موجود از جمله گزارشات سازمان بهداشت جهانی یکی دیگر از راه‌های احتمالی انتقال COVID-19، تماس نا‌ایمن با فاضلاب معرفی شده است. اگرچه وجود ویروس در مدفوع بیمار به عنوان یک منبع بالقوه شناسایی شده است ، لیکن تا کنون میزان گستردگی انتقال بیماری از این منبع شناسایی نشده است. به عنوان مثال، گزارشات بین‌المللی حاکی از شناسایی موارد انتقال بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ از طریق نشتی و عیب در لوله‌های فاضلاب در یک برج مسکونی در هنگ کنگ است. با توجه به شباهت ماهیت COVID-19 با سارس، دور از ذهن نیست که تماس نا ایمن با فاضلاب، به خصوص فاضلاب مراکز بهداشتی و درمانی، یکی از منابع انتقال COVID-19 باشد.
- با توجه به ماهیت COVID-19، این ویروس در محیط‌های مختلف قابلیت ماندگاری قابل توجهی دارد . سازمان بهداشت جهانی عدد خاصی را برای ماندگاری بر روی سطوح و محیط‌های مختلف به صورت قاطع ارائه نکرده و فقط در خصوص ماندگاری این ویروس بر روی سطوح مختلف “چند ساعت تا چندین روز” را عنوان کرده است . در برخی از مطالعات ماندگاری این ویروس بر روی سطوح ضدعفونی نشده بین ۸ ساعت تا بیش از ۱۰ روز نیز تخمین زده شده است . نکته حائز اهمیت آنجاست که شرایط محیطی از جمله رطوبت و دما بر روی ماندگاری این ویروس بسیار تاثیر گذار است. تحقیقات مختلفی در این رابطه انجام شده و نتایج اغلب آنها در خصوص اثر افزایش دما بر غیرفعال شدن ویروس هم نظر هستند. در خصوص ماندگاری این ویروس در آب در تحقیقات مختلفی انجام شده و نتایج گویای اثر قابل توجه دما بر روی ماندگاری این ویروس است. در تحقیقی که در سال ۲۰۰۹ در مجله معتبر Water Research منتشر شده ، بر روی دو گونه مشابه COVID-19 بررسی های ماندگاری در محیط‌های آبی انجام شده و نتایج آن حاکی از ماندگاری این ویروس در آب (چندین روز) و فاضلاب (چندین هفته) است. جالب توجه آنکه بر اساس نتایج این تحقیق میزان غیرفعال شدن این ویروس در دمای ۲۵ درجه بیش از ۱۰۰ برابر غیرفعال شدن این ویروس در دمای ۴ درجه سانتیگراد در فاضلاب است. پس به صورت بالقوه فاضلاب‌ها می‌توانند به عنوان یکی از راه‌های انتقال این ویروس باشند. با توجه به تایید وجود و ماندگاری نسبی خانواده ویروس کرونا در مدفوع، فاضلاب و حتی آب آلوده شده، لازم است به اهمیت دفع و تصفیه ایمن فاضلاب ، بالاخص در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بیمارستانی توجه شود.
اثر دما بر ماندگاری ویروس های مشابه COVID-19 در فاضلابی که مرحله ته نشینی اولیه را گذرانده است
Casanova, L., Rutala, W.A., Weber, D.J. and Sobsey, M.D., 2009. Survival of surrogate coronaviruses in water. Water research, 43(7), pp.1893-1898
- فاضلاب و به طور کلی محیط آبی آلوده ، بالقوه و در شرایط خاص می‌تواند راه انتقال کرونا باشد . اما خب این موضوع در مقابل سایر راه‌های انتقال آن بسیار کم اولویت‌تر است . به عنوان مثال در خصوص تصفیه‌خانه‌های فاضلاب، بالاخص در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب بیمارستان‌هایی که محل بستری بیماران مبتلا به کرونا هستند، امکان انتقال این ویروس به کارگران و کسانی که با این بخش در ارتباط هستند وجود خواهد داشت و این خیلی مهم است. لازم است به صورت جدی در خصوص مواجهه با این نوع فاضلاب شرایط ایمنی را رعایت کنند.
- کلیه شرایطی که فرد شاغل را از مواجهه با مخاطرات شغلی (در این مورد، ابتلا به کرونا) مصون می‌کند. اخیرا اداره ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا راهنماهایی را در این خصوص ارائه کرده که پیشنهاد می‌کنم حتما توسط واحدهای HSE تصفیه‌خانه‌ها مطالعه شود.
- احتمال آلودگی آب شرب (لوله کشی) با کرونا صفر است . خوشبختانه وجود کلر به عنوان ماده گندزدا آب شرب شبکه‌های آبرسانی، احتمال آلودگی آب شرب به کرونا را به صفر می‌رساند. بر اساس استاندارد کیفیت فیزیکی و شیمیایی آب شرب (استاندارد ملی ۱۰۵۳)، در حالت عادی میزان غلظت کلر در شرایط نرمال در محل مصرف می‌بایست کمتر از ۰.۲ میلیگرم در لیتر نباشد. این عدد در شرایط اپیدمی به واسطه تزریق بیشتر کلر، به ۰.۵ تا ۱ میلیگرم در لیتر افزایش پیدا می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد در ماندگاری ویروس کرونا در این غلظت از کلر در آب به صفر می‌رسد.
- مشابه با تصفیه‌خانه‌های آب ، در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب نیز عموما از کلر به عنوان ماده گندزدا استفاده می‌شود . وجود غلظت کلر آزاد باقیمانده ۱ تا ۲ میلیگرم در لیتر در خروجی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب ، امکان ماندگاری ویروس کرونا را به صفر می‌رساند. این اطمینان از غلظت کافی کلر در پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب با توجه به استفاده از پساب برخی از تصفیه‌خانه‌های فاضلاب کشور در مصارف کشاورزی بسیار اهمیت پیدا می‌کند.
- استفاده از ماسک ، دستکش و سایر تجهیزات حفاظتی و دورریز آنها همراه با پسماندهای عادی ، پسماندهای عادی را مشابه پسماندهای عفونی ، منبع بالقوه انتقال کرونا خواهد کرد . پس لازم است که مدیریت این پسماندها به صورت مقطعی با ملاحظاتی همراه باشد . به عنوان مثال در حال حاضر در شهر تهران بسیاری از شرکت‌ها و افراد رسمی‌و غیر‌رسمی‌مشغول به جمع‌آوری و تفکیک پسماندها از سطل‌های زباله هستند. مواجهه آنها با پسماندهایی مانند دستکش، ماسک و دستمال کاغذی که ممکن است آلوده به ویروس باشد، به قطع، مخاطره آفرین است.
منبع :مقاله دکترحسین نایب درمورد کرونا
